शेती मध्ये बदल हा अटळच

हवामान बदलानुसार पीक पद्धतीत बदल हा गरजेचाच आहे; परंतु हा बदल नेमका कसा असावा, याबाबत अधिक संशोधन होऊन त्यानुसार शेतकऱ्यांना मार्गदर्शन व्हायला हवे. 

पारंपरिक पिकांना कलाटणी, शेतकऱ्यांचा कल नगदी पिकांकडे, पीक पद्धतीतील बदलाने साधली समृद्धी आदी मथळ्यांखालील बातम्या अलीकडे वाढल्या आहेत. त्यास कारण म्हणजे मागील दीड दशकापासून हवामान बदलाचे वारे झपाट्याने वाहत आहेत. बदलत्या हवामानात पिकांची निवड करून उत्पादन घेणे, हे शेतकऱ्यांना अत्यंत जिकिरीचे ठरत असून, कृषी आणि हवामान तज्ज्ञांसमोरही हवामान बदलाचे मोठे आव्हान उभे आहे. अशा बिकट प्रसंगी हवामान बदलानुसार पीक पद्धतीत बदल करण्याचे सल्ले शेतकऱ्यांना पावलोपावली मिळत आहेत. मात्र, त्यांना पूरक पीक पद्धती, बदलत्या हवामानाशी समरस वाणे आणि बदलत्या परिस्थितीनुरूप तंत्रज्ञानात बदल याबाबत ठोस काही मिळताना दिसत नाही. शेतकरी स्वपुढाकाराने पीक पद्धतीत बदल करीत असले तरी यातून कुटुंब, देशाची अन्नसुरक्षा धोक्यात येत आहे. तृणधान्ये, कडधान्ये, तेलबियांएेवजी नगदी पिकांकडे वाढलेल्या कलामुळे अन्नसुरक्षेसाठी शेतकऱ्यांना सार्वजनिक वितरण व्यवस्थेवरचे अवलंबित्व वाढले आहे. कमी उत्पादकतेमुळे नगदी पिकांची विक्री आणि त्यातून अन्नधान्ये खरेदी याबाबत अनेक कुटुंबांचा ताळमेळ बसताना दिसत नाही. देशपातळीवरील परिणाम म्हणजे डाळी, खाद्यतेल हे तर आपण मोठ्या प्रमाणात आयात करीत असून, गव्हासारख्या पिकांचे देशात उत्पादन घटण्याच्या भीतीमुळे गव्हाची आयातही देशात सुकर केली जात आहे. ज्या शेतकऱ्यांनी पीक पद्धतीतील बदलास अत्याधुनिक तंत्रज्ञानाची जोड दिली त्यांची उत्पादकता आणि उत्पन्न वाढले असले तरी अशा शेतकऱ्यांची संख्या मात्र फारच कमी आहे.

 एका ग्रीक तत्त्ववेत्त्याने म्हटले आहे, ‘द ओन्ली थिंग दॅट इज कॉन्स्टंट इज चेंज.’ अर्थात विश्वामध्ये बदल अटळ असून, तो सातत्याने होतच असतो. त्यामुळे हवामान बदलानुसार पीक पद्धतीत बदल हा गरजेचाच आहे; परंतु हा बदल नेमका कसा असावा, याबाबत अधिक संशोधन होऊन त्यानुसार शेतकऱ्यांना मार्गदर्शन व्हायला हवे. मुळात आपल्या देशात हवामान बदलाचा बारकाईने अभ्यास अजूनही होत नाही. त्यामुळे त्या बदलाचा सामना करीत कमीत कमी नुकसानात टिकून राहण्याबाबत मार्गदर्शन हे त्यापुढचे पाऊल झाले. मॉन्सूनच्या बदलत्या स्वरूपानुसार खरीप - रब्बी हंगामातील पिकांचे नियोजन, हवामान बदलावर आधारित शेतीसाठी प्रशिक्षण आणि हवामानाच्या अचूक 

अंदाजानुसार विभागनिहाय अचूक सल्ले या बाबींचा लाभ आता शेतकऱ्यांना मिळायलाच हवा. सध्या शेतकरी कमी श्रमात जास्त उत्पादन आणि सहज सोपी विक्री करता येणाऱ्या पिकांना प्राधान्य देत आहेत. यातून राज्यामध्ये बागायती शेतात ऊस, भाजीपाला तर जिरायती क्षेत्रात कापूस, सोयाबीन अशी पिके वाढत आहेत. खरे तर तीव्र पाणीटंचाईच्या काळात तृणधान्ये, कडधान्ये आणि तेलबिया अशा कमी पाण्यावर येणाऱ्या पिकांचे क्षेत्र वाढायला हवे. यामध्ये ताण सहन करणाऱ्या अधिक उत्पादनक्षम वाणांच्या संशोधनावर भर देण्याची गरज आहे. शेतीमध्ये अन्नधान्ये, नगदी पिके, फळे, फुले, भाजीपाला अशी वैविध्यपूर्ण पिके असायलाच हवीत. मर्यादित क्षेत्रामुळे शेतकऱ्यांना विविध पिके घेणे शक्य होत नाहीत. अशावेळी कृषी विद्यापीठांनी अन्नसुरक्षा आणि उत्पन्न सुरक्षेच्या अनुषंगाने परस्परपूरक आंतर आणि मिश्र पीक पद्धतींचे विविध मॉडेल्स शेतकऱ्यांपुढे मांडायला हवेत. पीक पद्धतीत बदल हा तंत्रज्ञानाचा स्वीकार करून डोळसपणे व्हायला हवा. जिरायती शेतीत संरक्षित सिंचन; तसेच बारमाही बागायतीत पीक कोणतेही असो सूक्ष्म सिंचनाचाच वापर हे सूत्र शेतकऱ्यांनी पाठच करायला हवे. हे साध्य करण्याकरिता याबाबतच्या शासकीय योजना सर्व शेतकऱ्यांपर्यंत पोचतील याची खबरदारी शासनाने घ्यायला हवी. याबाबत गंभीरतेने विचार केल्यासच भविष्यात आपली अन्नसुरक्षा टिकेल, हे लक्षात घ्यायला हवे. 

शेतकऱ्याची येणारी पिढी का शेतीकरयला का नको म्हणतेय ?

शेतकरी पुढील पिढी आज शेतातून जात आहे.येणार काळ हा शेती जरी असला तरी आज शेतकऱ्याची मुल शहराकडे नोकरीसाठी का वळत आहेत. का त्यांना दुसऱ्यांची चाकरीच बरी वाटते कधी केला आहे का विचार

खेड्याकडून लोंढे च्या लोंढे शहरात नोकरीच्या शोधात असतात वा नोकरीच करत असतात. काही जन नोकरीतून खूप पैसे पण कमवत आहे पण हे खूप असे कमीच लोक आहेत. खेडी पण आत्ता ओस पडत चालेली आहे.अन्न उत्पादन करणाऱ्या गटाची कार्य क्षमताच कमी होऊन जाईल तेव्हा काय होईल? शेतकऱ्याच्या किमान कल्याणासाठी आम्ही अशा सोप्या व्यवस्थेची स्थापना करू शकलो नाही हे खरे आहे.नाबार्डच्या तत्कालीन संचालक योगेश नंद यांनी सांगितले की 40% शेतकरी शेतीपासून दुखी आहेत.परंतु या प्रश्नाकडे पाहण्याची कोणाकडेही वेळ नाही.शेतकरी जमीनहीन आहेत, शेतीपासून निराशाची प्रक्रिया वाढली आहे. शेतकरी आत्महत्या का थाबु नये शेतकऱ्याना आता ह्या वाळवंटातून काढलेच पाहिजेत.तरीही पुन्हा एक प्रश्न येतो, शेतकरी पुढची पिढी शेतीला प्राधान्य  का देत नाही ?

शेतकऱ्यान मध्ये दोन वर्ग आहेत.एक गरीब आणि दुसरा गब्बर. गरीब असणाऱ्या शेतकऱ्याची असंख्य प्रश्नांची मुक्तता करण्यासाठी एक जीवघेणा संघर्ष आहे.शेतकरी आजच्या पिढीबरोबर शेती करत नाही आणि त्याला असे वटते आपल्या मुलाने  शहरात चांगले जीवन जगावे अशी त्याची इच्छा आहे.शेतकरी जो शेतीमध्ये खूप श्रीमंत आहे पण शेतसाठीही सोपी नाही.कारण, त्यांची प्रचंड यादी, देखभाल आणि अंमलबजावणी खर्च जितके मोठे आहे तितकेच उत्पन्न कमी.परंतु अशा लोक पॉली हाउस, प्रक्रिया प्रकल्प, लघु उद्योग, याद्वारे अनेकांना रोजगार देऊ शकतात.दारिद्र्यरेषेखाली असलेल्या लोकांची यादी आणि त्यांची वेगवेगळी पॅकेजेस कशी आहेत ते त्यांचे नाव काय आहे,आपण 'लोकशाहीचे चांगले नाव' पहावे. एक 14 टक्के शेतकरी वर्ग, जो समृद्ध आयुष्य जगतो आणि सुखी आयुष्य, त्याच समस्यांशी देखील सामोरे जावे लागते, ज्या  शेतकऱ्याला तोंड द्यावे लागते.त्या समस्यांमधील समस्या कमी असू शकतात,परंतु त्या सामायिक केलेल्या समस्यांचे निराकरण अद्याप दिसत नाही.

ते सर्व फसवणूक आहेत.याचे कारण असे आहे की तरीही पुन्हा एक प्रश्न येतो, शेतकरी पुढची पिढी शेतीला प्राधान्य  का देत नाही ?

शेतीसाठी संरक्षण धोरण नाही, निर्णय घेण्याचा कोणताही अधिकार नाही, हमीची कठोर कायदा नाही, स्टोरेज सुविधा नाहीत,आणि कोल्डची स्टोरेज सुविधा नाही.मग शेतकरी कसा टिकेल आणि शेती कशी उपयोगी ठरेल?देशाच्या आणि राज्यांची धोरणे ठरविण्यामध्ये शेतकर्यांना सहभागी करून घेतले जात नाही  त्यांच्या अडथळ्याचे हे एक मोठे कारण आहे.हे एक तथ्य आहे की शेतकरी कामगार आणि मतदाता म्हणून वापरला जात आहे.त्या शासकांना 'माझे आईवडील' म्हणतात आणि त्यांना ते देखील लक्षात येत नाही.आज केवळ शेतक-यांना मृत्यूचा त्रासच नाही तर 'थंड हवा' सारखेच, ते संपूर्ण परिस्थितीकडे आणि मृत्यूच्या जवळ पोचतात, ते फार चिंताजनक आहे.मातीच्या बंध्याने बांधलेला एक विचित्र माणूस या परिस्थितीत शेतकर्यांसमोर उभे राहू शकणार नाही.प्रश्न इतर संवेदनशीलता गमावले आणि कोण आहे म्हणून कृतघ्न जगत आहोत हे आहे.ते जमीनीशी संबंधित आहे किंवा नाही;परंतु आपण 'अन्न' खातो आणि त्या खाद्यतेबद्दल आभार व्यक्त केल्याशिवाय,आम्ही बेजबाबदारपणे प्रश्न विचारतो,शेतकरी पुढची पिढी शेतीला प्राधान्य  का देत नाही ?

राष्ट्रीय नमुना सर्वेक्षण सर्वेक्षणांच्या 86 व्या फेरीतील सरासरी आकडेवारीत शेतकर्याला रु. शेतीसाठी 3,000 प्रति महिना.जर काही भावंड असतील तर किमान रू. शेतकर्याच्या जीवनात सुधारणा कशी करावी ही शेती उत्पादकता सरासरी असेल तर?म्हणून शेतकऱ्याला कर्ज सवलत नाही, आणि पिक कर्ज मिळत नाही, परंतु शेतकरी वाढण्याची इच्छा आहे.आजही असे करण्याचा कोणीही प्रयत्न करणार नाही.मग शेती कशी सुधारेल आणि कशी शेतकऱ्याची पुढची पिढीची शेतीशी ऐक निष्ठ कशी होईल?

हरित क्रांती पुन्हा असक्रीय ठरत आहे.आता, शेतीची परिस्थिती सुधारण्यासाठी गरज असल्यास, जमीन बाजारपेठेसारखी असली पाहिजे आणि मार्केटिंगपासून सिंचन शेतक-याला व्यवसायासाठी केले पाहिजे.जोपर्यंत शेतकरी आपल्याकडून दिशानिर्देश घेतो तोपर्यंत त्याची स्थिती बदलणार नाही.पुढच्या पिढीने या सक्रीय आव्हान स्वीकारली पाहिजे.बदलत्या जगाच्या आणि आजूबाजूच्या परिसरात आज शेतकरी पिढी स्मार्ट आहे.नवीन बदल ते जलद करतात.त्यांना सर्व पायाभूत सुविधा आणि समर्थन क्षेत्रातील क्षेत्रांना उपलब्ध करणे आवश्यक आहे.ते मिळविण्यासाठी या प्रणालीद्वारे तो समर्थित असावा.आजची पिढी निश्चितपणे शेती करेल . एम. एस. स्वामीनाथन, नॉर्मन बोरलॉग, देखील एक पिढी होती ज्याने स्वतःला एक वास्तविकता मध्ये रूपांतरित केले आणि प्रत्यक्षात ते रूपांतरित केले.आजची पिढी त्याच हिरव्या स्वप्नाची पुनरावृत्ती करेल यात शंका नाही.कारण तो शेतकर्याच्या मालकीचा आहे.ती आमची संस्कृती आहे.

त्यांनी पूर्वजांच्या वंशाच्या पिढीची सुरूवात केली पाहिजे.त्या संस्कृतीस पुढे संरक्षित केले पाहिजे.जे अन्न 'परब्रह्यम' आहे असा विश्वास करणारे सर्व शेतीचा अनुभव घ्या आणि मग निर्णय घ्या.आणि बघा शती आणि शेतकऱ्याचे चित्र काही वेगळेच असेल.

आहे तरी काय अँडव्हान्स ग्रीनहाऊस कंट्रोल सिस्टिम अँड टेक्नोलॉजी ?

विविध ग्रीनहाउस मध्ये संगणक सॉफ्टवेअर आणि सेन्सरसारख्या ऑटोमेशन उपकरणे जोडल्या जातात आणि पीकचे उत्पन्न वाढविण्यासाठी ग्रीनहाऊस वातावरणात डेटा गोळा करण्यासाठी वापरली जातात. आता डेटा तरी कसला गोळा केला जातो तर पिकांची काय स्थिती आहे. नेमक त्याला कशाची त्याला गरज आहे आणि किती प्रमाणात त्याला आवश्यक आहे. हे सांगितले जाते.या  नाविन्यपूर्ण तंत्रज्ञानामध्ये विभिन्न सेन्सार हे एकमेकाना जोडलेली असतात आणि हे सेन्सार ऐक मुख्य मध्यस्त प्रणालीला जोडलेलीअसतात.ग्रीनहाउस सेन्सर सिस्टीममध्ये काही घटक असतात जे तापमान, आर्द्रता, विद्युत चालकता, पीएच, कार्बन डायऑक्साइड (co2), फॉगिंग, शेडिंग आणि वातावरणातील वातावरणाद्वारे बाह्य हवामान परिस्थिती नियंत्रित करतात.गोळा केलेली माहिती आंतरिक वाढणाऱ्या वातावरणाची केवळ विशिष्ट घटकांवर नियंत्रण ठेवण्यात मदत करते परंतु त्यामुळे वेळ, ऊर्जा खर्च आणि श्रम वाचतो.यामध्ये 5 सॉफ्टवेअर समाविष्टआहेत आणि विस्तृत करण्यायोग्य क्षेत्रांवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी या सॉफ्टवेअरमध्ये एक सिंचन शेड्यूल देखील समाविष्ट आहेत.आज ग्रीनहाउस टेक्नॉलॉजीमध्ये गुंतवणूक करणारे गुंतवणूकदार त्यांच्या पिकप्रणालीमध्ये निरोगी उत्पन्न मिळवतील. आणि टेक्नोलॉजी च्या अधिक कार्यक्षमतेमुळे अधिक फायदा हा शेतकऱ्याला होईल हे नक्कीच.

आता अधिक जाणून घेऊया ग्रीनहाउस सेन्सर सिस्टम तत्त्वे 

सेन्सर हे उपकरण काही रासायनिक किंवा भौतिक वैशिष्ट्यांचे मापन करणारे साधन आहे आणि मुख्य ऑटोमेशन संगणकाद्वारे एकत्रित केलेल्या विद्युतीय सिग्नलमध्ये परिणाम बदलते आणि नंतर हा डेटा शेतकरी सहजपणे वाचू शकतो आणि त्याचा अर्थ लावता येतो.बरेच ऑटोमेशन अधिक अचूक अंदाज बांधतअसतात  आणि शिवाय हि प्रणाली स्वयंचलित आणि अधिक सुलभ असते . ह्या मध्ये बरेच घटक पिकांचा अंदाज बांधत असतात त्यामुळेच पिकांना ह्या प्रणालीचा जास्त फायदा होतो. तथापि, मर्यादा सेट करण्यासाठी, व शेड्यूल तयार करण्यासाठी आणि आपले स्वत: चे फीड सूत्र (पिकांच्या आवश्यकतेनुसार) तयार करण्यासाठी शेतकऱ्याने आपल्याकडून नेहमी आवश्यक असते,  स्वयंचलित सॉफ्टवेअर आपण सर्वकाही करणाऱ्या सर्व गोष्टी नियंत्रित करण्यास मदत करते,उदाहरणासाठी वेंट उघडणे आणि सर्व डेटा मूल्यांवर लक्ष ठेवणे.  जर पाणी पीएच खूप जास्त असेल तर, आपला सॉफ्टवेअर पीएचसाठी स्वयं किंवा काही अर्ध स्वयंचलित सेन्सरद्वारे चाचणी घेण्याआधी हे सॉफ्टवेअर अलार्म ट्रिगर करेल.त्यानंतर हा डेटा त्यासॉफ्टवेअरच्या कंपनी पाठवला जातो त्यानंतर ह्या वर काय उपाय योजना करयच्या ते शेतकर्यांना सांगतात.

अधिक जाणून घेऊया ग्रीनहाउस ऑटोमेशन उपकरणे आणि कसे होते नियंत्रण

                                                       १)बाहेरील हवामान स्टेशन

ग्रीनहाउस बाहेर ऐक हवामन मापनाचे उपकरण लावले जाते परंतु बाहेरचे हवामान नियंत्रित करू शकत नाही, ते चांगले असले तरीही? पण  हवामान स्टेशनच्या सहाय्याने हे शक्य होते  ग्रीनहाउसच्या वर काही उपकरणे असून तापमान, सौर, तपमान, वारा आणि पाऊस यासारख्या सर्व बाह्य हवामान परिस्थितीचा अंदाज बांधणे शक्य होते . हे सर्व परिणाम ग्रीनहाऊसवर आणि आपण ग्रीनहाउसच्या आतमध्ये समायोजन कसे करावेत, पुन्हा या सर्व सिग्नल वाचल्या जाऊ शकतात, त्यानंतर जर सौर पातळी खूप जास्त असेल तर ग्रीनहाऊसमध्ये नियंत्रणास ट्रिगर केली जाते,







                                                           २) सर्व ग्रीनहाउस विभागातील तापमान आणि आर्द्रता परिस्थिती

ग्रीनहाउसमधील तापमान तीव्र सूर्यप्रकाशात वाढते तापमानात ही वाढ "सोलर गेन" म्हणून ओळखली जाते.ग्रीनहाऊसमध्ये प्रवेश करण्यासाठी प्रकाश ग्रीनहाऊस ग्लास किंवा प्लास्टिकमधून प्रवास करावा लागतो, त्यामुळे प्रकाश आपल्या उर्जेचा काही भाग कमी करून त्यास उष्णतामध्ये रुपांतरित करतो.शीतकरण प्रणालीशिवाय, ग्रीनहाउसच्या आत तापमान आणि आर्द्रता + 45 डिग्री सेल्सियस पर्यंत वाढू शकते.ग्रीन हाऊसमध्ये पर्यावरणास यशस्वीपणे ऑप्टिमाइझ करण्यासाठी म्हणजे वातावरणातील प्रतिकूल प्रभावांना योग्य ग्रीनहाउस कंट्रोल्स आणि स्वयंचलितपणाचे प्रतिकार करणे म्हणजे तापमान आणि आर्द्रता पातळी पीक पिकाच्या आरोग्यासाठी आणि वाढीसाठी अनुकूल राहील हे सुनिश्चित करण्यासाठी.

                                                                  ३) फॅन, Co2, HID लाइटिंग, शेडिंग, धुके आणि पॅड कंट्रोल

 या ग्रीनहाउस कंट्रोल उपकरणासाठी विस्तारणीय नियंत्रण आणि मॉड्यूलसह आपण स्वयंचलितपणे काय नियंत्रित करू शकता किंवा नियंत्रण करायचे ह्याची मर्यादा नाही. फॅन, Co2, लाइटिंग, इत्यादी याना सॉफ्टवेअरद्वारे कॉन्फिगर आणि नियंत्रित केल्या जाऊ शकतात. याचा अर्थ असा आहे की आपल्या पिकासाठी परिपूर्ण वाढीसाठी व परिस्थिती अनुकूल होण्यासाठी आपल्या अंतर्गत वातावरणावरील अचूक नियंत्रण असेल.

                                                                               ४) सिंचन आणि मिस्टिंग प्रोग्रॅम

आपली शेती शेड्यूलवर योग्य फीडआणि कंट्रोलसह शेड्यूलवर ठेवा, या सिस्टीममध्ये मिलिलिटर (एमएल) वर कार्य करतात म्हणजे याचा अर्थ आपण दोन्ही पाण्याचा आणि खतांचा खर्च वाचऊ शकतो.बहुतेक उपयोग करते शेतकरी अहवाल देतात की ते पाणी खर्चावर सुमारे 30% आणि खतांच्या दराने 40% वाचवतात.याचा अर्थ उत्पादकांसाठी मोठी बचत म्हणजे केवळ दररोज योग्य वेळी शेड्यूलवर होणाऱ्या फॉर्मुलांच्या सूक्ष्म फॉर्म्युलामुळेच आपण पिकांच्या पौष्टिक आरोग्याची व उत्पन्नामध्ये मोठ्या प्रमाणात वाढ करातो.

सबस्ट्रेट सेंसरसह सिंचन शेड्यूलिंग

याप्रणाली मध्ये आपल्या पिकाच्या बाहेर सिंचन फीड ट्रिगर करण्यासाठी व माती ओलांचा मापन आणि मापन करणारे वायरलेस सेन्सर देखील असते आहेत.ह्या प्रणाली मध्ये  तापमान, ईसी आणि पाणी सामग्री (आर्द्रता) मोजण्यासाठी  30 सबस्ट्रेट माती व पाणी परीक्षण सेन्सर आहेत.पिकाच्या मुळ पातळीवर काय होत आहे ते मोजण्यासाठी आणि सिंचन नियंत्रण करण्यासाठी रिअल टाइममध्ये कोणतेही समायोजन करण्यासाठी हे एक कंट्रोल प्रणाली आहे

.
५) मल्टी स्टेज्ड हीटिंग प्रोग्राम

मल्टी-स्टेज हीटिंगसह, आपणास सिस्टिममध्ये ग्रीनहाऊसमध्ये एकाधिक उष्णता स्त्रोतांसह आणि अवस्थांमध्ये तापमान वाढवता येते. "स्टेज" कंट्रोलरचे नाव एकाधिक चरणात हीटिंग कंट्रोल्स स्टेज करण्याच्या क्षमतेपासून उद्भवलेले आहे.स्टेज नियंत्रक मूलभूत तपमान नियंत्रण करण्यासाठी दोन फायदे असतातः स्वयंचलित क्रमावरी ऑपरेशनचे ,आणि रिमोट सेंसिंग आणि मॉनिटरिंग.

सिंगल स्टेज कंट्रोलर अनेक थर्मोस्टॅट्सची जागा घेतो.स्टेज नियंत्रणे ग्रीनहाऊस विभागातील हीटिंग आणि कूलिंग फंक्शन्स नियंत्रित करण्यासाठी एकत्र काम हा सेन्सर करतो.हे सेन्सर मुख्य आपण रोपामध्ये बघू शकतो  शेतकर्यांना इनपुट ट्रिगर व्हॅल्यूजचे निरीक्षण आणि बदलण्यासाठी कंट्रोलर संयंत्र पर्यावरणाच्या बाहेर सोयीस्कर आणि सुरक्षितपणे स्थित करता येते.हे कंट्रोलर ग्रीनहाउस हीटिंग आणि कूलिंग उपकरणाची कार्यप्रणाली चरणांमध्ये बदलतात, ज्यास ऑपरेशनचे अनुक्रम म्हणतात.खालील सहा-स्टेज तापमान नियंत्रण प्रणाली एक सामान्य उदाहरण आहेत.तापमानात 60 अंश फॅ (16 डिग्री सेल्सिअस) तापमानात युनिट उष्णता अर्धी चालू केली जाते.आणि अशा परिस्थितीत ते आवश्यक उष्णता पुरवू शकत नाहीत,उर्वरित उष्णता 58 अंश फॅ (14 डिग्री सेल्सियस) वर दिली जाते.